آیا برایتان پیش آمده که وقتی ناگهان از حالت نشسته یا خوابیده بلند می شوید، برای چند ثانیه همه چیز سیاه می شود یا حس می کنید تعادل خود را از دست داده اید؟ این پدیده که به صورت علمی به آن «افت فشار خون وضعیتی» یا ارتواستاتیک هیپوتنشن گفته می شود، برای بسیاری از افراد آشناست.
سیاهی رفتن چشم هنگام بلند شدن نشانه ای از چه چیزی است؟
سیاهی چشم یا تاری دید لحظه ای هنگام بلند شدن، معمولاً نتیجه کاهش موقت جریان خون به مغز است. زمانی که بدن از حالت افقی یا نشسته به حالت ایستاده تغییر می کند، جاذبه باعث می شود خون به سمت پاها کشیده شود. در حالت طبیعی، سیستم عصبی و قلبی-عروقی با افزایش ضربان قلب و تنگ شدن عروق، این کاهش فشار را جبران می کند. اما وقتی این مکانیسم به درستی عمل نکند، فشار خون افت می کند و خون کافی به مغز نمی رسد. این اتفاق باعث تاری دید، سرگیجه، احساس سبکی سر و حتی غش می شود.
علائم شایع همراه با سیاهی رفتن چشم
در کنار تاری دید، امکان دارد فرد علائم زیر را تجربه کند:
- احساس سبکی یا تهی شدن سر
- تپش قلب
- تعریق سرد
- تهوع
- ضعف ناگهانی
- کاهش شنوایی لحظه ای
- از دست رفتن تعادل
- در موارد شدید: غش کردن یا سنکوپ
دلایل اصلی سیاهی رفتن چشم هنگام بلند شدن
در ادامه دلایل پزشکی و فیزیولوژیکی گوناگونی که می توانند باعث این وضعیت شوند را بررسی می کنیم:
1. افت فشار خون وضعیتی
مهم ترین و شایع ترین دلیل این پدیده است. زمانی که فشار خون به طور ناگهانی و بیش از حد پایین می آید، مغز با کمبود اکسیژن روبه رو شده و فرد دچار سیاهی دید می شود. عوامل مؤثر در ایجاد این وضعیت عبارتاند از:
- کم آبی بدن
- ایستادن طولانی مدت
- مصرف داروهای ضد فشار خون یا دیورتیک ها
- سن بالا (به خصوص در سالمندان)
- بیماری های قلبی یا عصبی
2. کم خونی
در افراد مبتلا به کم خونی، ظرفیت حمل اکسیژن توسط گلبول های قرمز کاهش می یابد. این موضوع باعث می شود که هنگام تغییر وضعیت بدن، خون رسانی مؤثر به مغز صورت نگیرد و فرد سیاهی دید را تجربه کند.
3. کمبود آب و الکترولیت ها
کم آبی بدن (dehydration) که ناشی از تعریق زیاد، اسهال، استفراغ یا مصرف کم آب باشد، می تواند باعث افت فشار خون و کاهش جریان خون به مغز شود.
4. مصرف داروها
بعضی داروها باعث گشاد شدن عروق یا کاهش حجم خون می شوند، که می توانند محرک سیاهی رفتن چشم باشند. از جمله:
- داروهای ضدافسردگی (مثل TCAها)
- داروهای ضد فشار خون
- داروهای دیورتیک (ادرارآور)
- داروهای ضد اضطراب و استرس یا آرام بخش ها
5. بیماری های قلبی
نارسایی قلبی، ضربان نامنظم یا تنگی دریچه آئورت می توانند باعث کاهش پرفیوژن مغزی و در نتیجه تاری دید هنگام ایستادن شوند.
6. مشکلات عصبی
بعضی بیماری های عصبی مثل پارکینسون، دیابت با نوروپاتی و بیماری های خودایمنی می توانند عملکرد سیستم عصبی خودکار را مختل کرده و باعث اختلال در تنظیم فشار خون هنگام تغییر وضعیت بدن شوند.
چه کسانی بیشتر در معرض سیاهی دید قرار دارند؟
بعضی از گروه های خاص به خاطر ویژگی های بدنی یا سبک زندگی، بیشتر با این مشکل روبه رو می شوند:
- سالمندان: به خاطر کند شدن عملکرد سیستم قلبی-عروقی و عصبی
- زنان باردار: علل الخصوص در سه ماهه دوم و سوم
- ورزشکاران حرفه ای: به خاطر کاهش مزمن فشار خون در حالت استراحت
- افرادی با رژیم غذایی محدود یا فستینگ شدید
- افراد مبتلا به دیابت یا مشکلات کلیوی
آیا سیاهی رفتن چشم خطرناک است؟
در بیشتر مواقع، سیاهی دید هنگام بلند شدن موقتی و بی خطر است. اما اگر به صورت مکرر رخ دهد، میتواند نشانه یک بیماری زمینه ای جدی باشد و نیاز به بررسی پزشکی داشته باشد. همچنین اگر با غش، آسیب فیزیکی یا سردرد شدید همراه باشد، باید فوراً با پزشک مشورت کرد.
اگر می خواهید با راه های حفظ سلامت چشم آشنا شوید مقاله موجود در سایت ایکو را مطالعه نماید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر سیاهی دید همراه با یکی از موارد زیر باشد، باید فوراً تحت بررسی پزشکی قرار بگیرید:
- دفعات تکرار بالا (بیش از چند بار در هفته)
- غش یا بیهوشی
- تاری دید طولانی مدت
- احساس درد در قفسه سینه یا تنگی نفس
- ضربان قلب نامنظم
- سابقه بیماری قلبی یا عصبی
راه های پیشگیری از سیاهی رفتن چشم هنگام بلند شدن
برای جلوگیری از سیاهی دید، میتوان از راهکارهای ساده و مؤثری استفاده کرد که در ادامه معرفی می کنیم:
1. آهسته تغییر وضعیت بدهید
هنگام بلند شدن از تخت یا صندلی، ابتدا چند ثانیه بنشینید، نفس عمیق بکشید و سپس به آرامی بایستید.
2. هیدراته بمانید
نوشیدن آب کافی (حداقل ۸ لیوان در روز) به خصوص در هوای گرم یا بعد از ورزش، از افت فشار جلوگیری می کند.
3. غذای کافی و متعادل بخورید
رژیم غذایی غنی از آهن (برای پیشگیری از کم خونی)، سدیم متعادل و پتاسیم میتواند فشار خون را تنظیم کند.
4. ورزش منظم
فعالیت فیزیکی سبک مثل پیاده روی، یوگا یا شنا باعث بهبود گردش خون و تقویت سیستم قلبی-عروقی می شود.
5. جوراب واریس یا فشاری
در افراد مستعد، پوشیدن جوراب های مخصوص واریس مانع از تجمع خون در پاها هنگام ایستادن می شود.
6. اجتناب از الکل و سیگار
الکل و نیکوتین رگ های خونی را گشاد یا منقبض کرده و تنظیم فشار خون را دشوار می کنند.
درمان سیاهی رفتن چشم هنگام ایستادن
درمان بستگی به علت اصلی دارد. اگر ناشی از دارو یا کم آبی باشد، با اصلاح این موارد بهبود پیدا می کند. اما در صورت وجود بیماری زمینه ای مثل افت فشار مزمن یا بیماری قلبی، امکان دارد نیاز به اقدامات پزشکی و درمان دارویی باشد.
پزشک ممکن است از روش های زیر استفاده کند:
- بررسی فشار خون ایستاده و نشسته
- آزمایش خون (برای بررسی کم خونی یا الکترولیت ها)
- نوار قلب یا اکوی قلب
- تجویز دارو برای کنترل فشار خون یا بیماری های زمینه ای
- اصلاح رژیم غذایی یا میزان داروهای مصرفی
روش های خانگی برای بهبود سریع سیاهی دید
اگر احساس کردید در حال تجربه تاری دید هستید، این کارها را انجام دهید:
- بلافاصله بنشینید یا دراز بکشید.
- پاها را بالاتر از سطح قلب قرار دهید.
- نفس عمیق بکشید.
- مقداری آب بنوشید.
- در صورت امکان پاها را جمع کرده و فشار دهید تا خون به سمت مغز هدایت شود.
سیاهی رفتن چشم هنگام بلند شدن مشکلی شایع اما معمولاً بی خطر است که در بسیاری از مواقع به خاطر افت موقت فشار خون رخ می دهد. با این حال، در صورت تکرار مکرر یا وجود علائم هشداردهنده، باید جدی گرفته شود. با رعایت نکات پیشگیرانه، اصلاح سبک زندگی و بررسی دلایل پزشکی میتوان این مشکل را کنترل کرد.
نظرات کاربران