تمکین (empowerment) و عدم تمکین (disempowerment) دو مفهوم مهم در رشد و توسعه انسانی و اجتماعی هستند و تأثیر عمیقی بر زندگی و رفاه افراد دارند.تمکین افراد باعث افزایش اعتماد به نفس و اعتماد به خودشان می‌شود که در نتیجه افزایش اعتماد به دیگران و توانمندی برای انجام وظایف و اهداف خود را دارند. افراد تمکین‌شده به دلیل اعتماد به نفس و اعتقاد به توانایی‌های خود، مهارت‌هایشان را ارتقا داده و به سمت استقلال و موفقیت می‌روند.
افرادی که تمکین شده‌اند بیشتر به همکاری، تعامل و ارتباط با دیگران تمایل دارند و خود از روابط موفقیت‌آمیز بهره‌مند می‌شوند.افراد تمکین‌شده توانایی برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری در مورد زندگی‌شان را دارند و می‌توانند تغییرات مثبت و پایداری در زندگی‌شان ایجاد کنند. عدم تمکین باعث کاهش اعتماد به نفس و اعتماد به توانایی‌های شخصی می‌شود که مانع از بهره‌برداری از فرصت‌ها و توانمندی‌های خود می‌شود. افرادی که تمکین نیافته‌اند، بیشتر از وابستگی به دیگران و نیاز به کمک و حمایت بیشتری را تجربه می‌کنند.
عدم تمکین ممکن است باعث کوچک شدن منابع و توانایی‌های شخصی شود که در نتیجه مشکلات اجتماعی مانند بیکاری، فقر، و اعتیاد ایجاد می‌کند. بنابراین، تمکین افراد به عنوان یک عامل اساسی برای ایجاد زندگی بهتر و پایدار، رفاه شخصی و جامعه، و توسعه پایدار اجتماعی بسیار مهم است و باید در سطوح فردی، اجتماعی و سازمانی توجه داشته شود.
در این مقاله قصد داریم به معرفی تمکین و عدم تمکین بپردازیم. با مجله اینترنتی ایکو همراه باشید.
تمکین
تمکین در اصطلاح حقوقی به مجموعه وظایف و تکالیفی اطلاق می شود که زن در برابر شوهر خود دارد. مهمترین این وظایف عبارتند از:
- حضور در منزل شوهر: مطابق قانون، زن باید در منزلی که شوهر برای او تعیین می کند سکونت داشته باشد. البته در برخی موارد، زن می تواند از این تکلیف امتناع کند، مانند زمانی که منزل غیرامن باشد یا شوهر به او ضرر و زیان برساند.
- تمکین خاص: منظور از تمکین خاص، برقراری رابطه زناشویی بین زن و شوهر است.
- اطاعت از شوهر: زن باید در امور مربوط به زندگی مشترک از شوهر خود اطاعت کند، مگر در اموری که مخالف شرع یا قانون باشد.
عدم تمکین
عدم تمکین زمانی اتفاق می افتد که زن از انجام وظایف خود در قبال شوهر امتناع کند. عدم تمکین می تواند به صورت کلی یا خاص باشد:
- عدم تمکین کلی: زمانی است که زن از حضور در منزل شوهر و انجام تمام وظایف خود امتناع کند.
- عدم تمکین خاص: زمانی است که زن فقط از برقراری رابطه زناشویی با شوهر خودداری کند.
در یکی از مقالات سایت ایکو به بررسی نکاتی ساده برای کاهش دعوای زناشویی پرداخته ایم. برای کسب اطلاعات بیشتر می توانید این مقاله را مطالعه کنید.
عواقب عدم تمکین
مهمترین اثر عدم تمکین زوجه، سقوط حق نفقه او است. به عبارت دیگر، در صورتیکه زوجه بدون دلیل شرعی و قانونی از انجام وظایف خود در قبال زوج امتناع کند، مستحق دریافت نفقه نخواهد بود. ماده 1082 قانون مدنی در این خصوص مقرر می دارد: “اگر زن بدون دلیل موجه از تمکین شوهر امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.”
در برخی شرایط، عدم تمکین زوجه می تواند به مرد حق ازدواج مجدد را بدهد. ماده 1105 قانون مدنی در این خصوص مقرر می دارد: “هرگاه زن بدون دلیل موجه از تمکین شوهر خود امتناع کند و در اثر امتناع، مرد از طریق دادگاه حکم طلاق نگیرد، مرد می تواند با اجازه دادگاه مجددا ازدواج کند.”
در شرایطی که عدم تمکین ناشی از سوء رفتار یا ظلم شوهر باشد، زن می تواند از دادگاه تقاضای طلاق کند. ماده 1152 قانون مدنی در این خصوص مقرر می دارد: “هرگاه زن در اثر سوء رفتار یا ظلم شوهر بترسد از زندگی با او ضرر جانی یا مالی به خود برساند، می تواند تقاضای طلاق کند.”
علاوه بر موارد فوق، عدم تمکین زوجه می تواند عواقب دیگری نیز داشته باشد، در صورتیکه زوجه بدون دلیل شرعی و قانونی از تمکین شوهر امتناع کند و مهر او حال باشد، ضامن مهریه نیز خواهد بود. در برخی موارد، عدم تمکین زوجه جرم تلقی شده و برای او مجازات حبس در نظر گرفته می شود.
در صورت بروز اختلاف در خصوص تمکین و عدم تمکین، زوجین باید به مراجع قضایی یا مراکز مشاوره خانواده مراجعه کنند. قوانین مربوط به تمکین و عدم تمکین در شرع و قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران وجود دارد. شرایط و جزئیات مربوط به تمکین و عدم تمکین در هر مورد خاص می تواند متفاوت باشد.
بیشتر بخوانید: چرا باید ازدواج کنیم؟
الزام به تمکین چگونه است؟
الزام به تمکین به معنای ایجاد شرایط و محیط‌هایی است که افراد بتوانند توانایی‌ها، استعدادها و اعتماد به نفس خود را ارتقا دهند و به بهترین شکل ممکن از ظرفیت‌های خود استفاده کنند. برای ایجاد الزام به تمکین در سطح فردی، افراد باید به خودشان اعتقاد داشته و مهارت‌ها و استعدادهای خود را شناخته و توسعه دهند. این امر نیازمند توانایی‌های خودشناسی، انگیزه و پشتکار برای ارتقاء و بهره‌برداری از توانایی‌های خود است.
در سطح اجتماعی، ایجاد الزام به تمکین نیازمند ایجاد فرهنگ و محیط مناسب است که افراد اعتماد به نفس، انگیزه، احترام و حمایت را تجربه کنند. این امر ممکن است از طریق ایجاد سیاست‌ها و برنامه‌های حمایتی، ترویج مهارت‌های ارتباطی و همکاری، و ایجاد فرهنگ اعتماد سازنده صورت بگیرد.
در سطح سازمانی، ایجاد الزام به تمکین نیازمند ایجاد سیاست‌ها و فرهنگ‌های سازمانی مناسب است که افراد را تشویق به توسعه مهارت‌ها و انگیزه‌های شخصی خود کند، به وظایف و مسئولیت‌های خود اعتماد داشته باشند و به بهره‌برداری از توانایی‌هایشان تشویق شوند. به طور کلی، الزام به تمکین نیازمند ایجاد فضایی است که افراد بتوانند با اعتماد به نفس و دوام، به بهره‌برداری از توانایی‌ها و استعدادهای خود بپردازند و به بهترین شکل ممکن ارتقاء یابند. این به‌عبارت دیگر، ایجاد فرصت‌ها و شرایط محیطی مناسب برای رشد و توسعه افراد است.
در چه مواردی زن می تواند تمکین نکند؟
مواردی که زن می تواند از تمکین شوهر امتناع کند:
1. عدم امنیت جانی، مالی یا شرافتی: اگر زن در منزل شوهر احساس خطر برای سلامتی، جان، مال یا آبروی خود داشته باشد، می تواند از تمکین او امتناع کند. ماده 1152 قانون مدنی در این خصوص مقرر می دارد: “هرگاه زن در اثر سوء رفتار یا ظلم شوهر بترسد از زندگی با او ضرر جانی یا مالی به خود برساند، می تواند تقاضای طلاق کند.” نمونه هایی از این موارد:
- خشونت خانگی و آزار و اذیت توسط شوهر
- تهدید به قتل یا خودآزاری
- اعتیاد شوهر به مواد مخدر یا الکل
- فشار برای انجام اعمال خلاف شرع یا قانون
2. عدم پرداخت نفقه: اگر شوهر نفقه زن را پرداخت نکند، زن می تواند از تمکین او امتناع کند. ماده 1082 قانون مدنی در این خصوص مقرر می دارد: “اگر زن بدون دلیل موجه از تمکین شوهر امتناع کند، مستحق نفقه نخواهد بود.”
3. عدم سکونت در منزل مناسب:
اگر منزل تعیین شده توسط شوهر برای سکونت زن، متناسب با شان و شخصیت او نباشد و یا از نظر بهداشتی و امنیتی شرایط لازم را نداشته باشد، زن می تواند از سکونت در آن امتناع کند. ماده 1103 قانون مدنی در این خصوص مقرر می دارد: “زن باید در منزلی که شوهر برای او تعیین می کند سکونت کند. اگر زن از سکونت در منزل مزبور بدون دلیل موجه امتناع کند، ناشزه محسوب می شود.”
4. ابتلای شوهر به بیماری های مقاربتی: اگر شوهر به بیماری های مقاربتی مبتلا باشد و خطر سرایت این بیماری ها به زن وجود داشته باشد، زن می تواند از تمکین او امتناع کند.
5. عدم ایفاء وظایف زناشویی توسط شوهر: اگر شوهر از انجام وظایف زناشویی خود امتناع کند و یا در انجام آن کوتاهی نماید، زن می تواند از تمکین خاص او امتناع کند.
موارد دیگر: علاوه بر موارد فوق، در برخی شرایط دیگر نیز زن می تواند از تمکین شوهر امتناع کند، از جمله: محکومیت شوهر به حبس، عدم پرداخت مهریه، استنکاف شوهر از ثبت ازدواج.
برای آشنایی با لایف استایل چیست و انواع آن می توانید مقاله سایت ایکو را مطالعه کنید.
نظرات کاربران